top of page

Jargon Buster

shutterstock_1061631890.jpg
Line wave.png
Jargon Buster
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
L
M
N
O
P
R
S
T
U
V

E iai le tele o faaupuga fa'afoma'i e mafai ona fa'aoga e foma'i ma tausi soifua pe a talanoaina le soifua maloloina o lau pepe.  O lenei lisi e faʻamoemoe e faʻamatalaina le sili ona taatele.  

Ina ia maua le faaupuga e te fiafia i ai, kiliki i luga o le mataitusi e amata i:

 

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V WXYZ

A

Acidosis
Ose maualuga maualuga ole acid ile toto. E mafai ona mafua ona o le le lelei o le mama, ona o le le lava o le okesene e oʻo atu i vaega o le tino poʻo le tuʻufaʻatasia o mea uma e lua.

Anemia

Laititi le hemoglobin ile toto (silasila i le 'Haemoglobin').

Sikoa Apgar
Ose auala faigofie e su'esu'e ai le soifua maloloina o le pepe i le taimi lava na fanau mai ai, e ala i le togi 'ai' mo le tātā o le fatu, mānava, lanu o le pa'u, leo ma gaioiga a le pepe.

Apnea
Ose malolo le tumau i le manava.

Apnea o le vaveao
Pe a le toe mānava se pepe mo se vaitaimi e 20 sekone pe sili atu. E masani ona vaaia i pepe e lei matutua ma e mafua ona o le le matua o le vaega o le faiʻai e pulea le manava. E masani ona amata manava le pepe na o ia, ae o nisi taimi e manaʻomia ona faʻaosofia i se lulu malu. O nisi taimi e avatu ai le caffeine e fesoasoani e faaosofia ai le mānava a le pepe. O le tele o pepe o le a tutupu a'e mai le manava a'o le'i matua i le taimi e tusa ma le 36 vaiaso.

 

Fa'ailo fa'ailo po'o mata'itū
Pe a iai pepe i luga o se masini ea, e le afaina pe latou te malolo i le manava. O le taimi lava e aveese ai le ventilator, soʻo se taofi e sili atu o se faʻafitauli. E mafai ona fesoasoani le CPAP, ae e mafai fo'i ona fa'apipi'i pepe i se mata'itū e siaki ai o lo'o manava i taimi uma. O nei mea e tu'u ai se fa'ailo pe a tu le pepe mo se taimi umi i le va o manava e lua. 'Apnoeic attacks' o ni taimi pupuu e motusia ai le manava. O nei vaega e masani ona tupu faafia.

 

Asfixia
Ua laititi le okesene ma le tele o le carbon dioxide i le toto o le pepe po o le pepe. O le taimi masani e tupu ai le asphyxia o le taimi e fanau mai ai.

 

Aspirate
O lenei faaupuga e fa'aogaina i ni auala 'ese'ese se lua i totonu o le iunite o le pepe fou. E mafai ona talanoa foma'i ma tausima'i e uiga i le 'sia'iina o le aspirate' a'o le'i tu'uina se fa'asusu susu i lalo ole fa'aau faufau. O lona uiga e fa'apipi'i se tui i le pito o le paipa fafaga e maua ai sina vaega itiiti o le manava o le pepe. O le a tofotofoina e ala i le faʻaaogaina o se pepa pH poʻo se laau e faʻamautinoa ai o loʻo i totonu o le manava ma e saogalemu mo le fafagaina.

O le isi auala e te fa'alogo ai i le upu 'aspirate' o le taimi lea e manavaina ai se mea e ese mai i le ea (eg. meconium) i totonu o māmā o le pepe a'o le'i fanau atoa le pepe. E ta'ua lea mea o le meconium aspiration, lea e mafai ona ogaoga, e ui lava e seasea, ma'i (silasila i le 'Meconium' ma le 'Meconium aspiration' mo nisi fa'amatalaga).

 

Su'ega fa'alogo (faalogo).
E lua auala autu e iloilo ai le fa'alogo o le pepe. O mea uma e lua e aofia ai le tuʻuina o taligalu i luga o taliga o le pepe e tuʻuina atu ai se faasologa o kiliki. Ona iloilo lea o tali a le pepe i kiliki.

B

Atofa'i
Tu'u se matapulepule e fa'afeso'ota'i i se taga oomi po'o se masini fa'amalosi i luga o le isu ma le gutu o le pepe e fesoasoani ai i le manava.

Bilirubin
O se lanu samasama i le toto e maua ai se lanu samasama i le paʻu. O maualuga maualuga e mafai ona lamatia.

 

Aganu'u toto
Pe a masalomia e ono maua se pepe i se siama, ona aoina lea o se tama'i toto faataitai ma faaopoopo i se vai faapitoa. E fa'amafanafanaina lea mea, e fa'aosofia ai le tupu a'e o siama. E maua tali pe a mae'a le 48 itula. A iloa po'o a siama o lo'o i ai, e mafai e le 'au foma'i ona siaki pe o lo'o i ai le pepe i vaila'au sa'o.

 

Kasa toto
Ole su'ega lea ile falesu'esu'e e su'e ai le maualuga ole okesene ma le carbon dioxide gas ma acids ile toto. O le fa'amoemoe o le su'esu'eina lea po'o le a le lelei o le mama ma le ta'amilosaga o lo'o galue.

Su'e kasa toto
E ave se fa'ata'ita'iga o le toto, pe mai se alatoto po'o le mulivae o le vae. O le mata'ituina o kasa o le toto ose vaega taua ole tausiga ole pepe ma'i. Ole numera o kasa e mana'omia ona siaki e fa'atatau ile fa'afitauli ole pepe. E mafai ona fa'aoga mata'itusi e siaki ai po'o tu'uina atu le ea talafeagai, fa'apea fo'i ma le fuaina o le maualuga o le sodium i totonu o le toto.

 

toto toto
O le mamafa lea e tupu mai i alatoto o le tino e ala i le pamu o le fatu. E masani ona mataituina i pepe e le lelei. Afai e le masani ona maualalo le toto, e mafai ona togafitia le pepe i fualaau faasaina e faaleleia ai.

 

Tuiina toto
O le taimi lea e avatu ai le toto faaopoopo. Atonu e mana'omia se tuiina o le toto e togafitia ai le anemia ogaoga (le leai o sela mumu), po'o le taimi po'o le mae'a o se taotoga.

 

Bradycardia
O le taimi lea e fa'agesegese ai le tātā o le fatu mo sina taimi. E taatele lea i pepe e le'i afuafua. E masani lava o se vaega o le apnea o le vave o le matua (silasila i luga). I le tele o tulaga, e toe malosi le pepe na o ia. Mai lea taimi i lea taimi, e mana'omia le fa'aoso mālū ina ia tali mai ai le pepe. E taofi nei vaega pe a uma le 36 vaiaso o maitaga.

 

pamu susu
Vaega o mea faigaluega e fa'aaoga uma i le tusi lesona ma le eletise, lea e fa'aoga mo le fa'asusuina o susu

 

Bronchi Pulmonary Displasia (BPD)
Va'ai 'Ma'i mama'i taimi.

 

C

Candida
Ose fa'afefete fa'afefete o le pa'u ma mucus membranes (gutu, mea'ai po'o le itutinosa).

 

Cannula
Ose paipa palasitika laititi, pupuu, malu e tu'u i totonu o le vena o le pepe e tu'u sa'o ai vai po'o vaila'au i totonu o le toto e aunoa ma le fa'aogaina pea o nila. E iai apaau o le cannula e fa'aoga e fa'amau ai i totonu e fa'aoga ai le lipine. O veins i lima ma vae e masani ona faʻaaogaina, e ui lava o nisi taimi e tatau ona faʻaoga ai veins i le ulu o le pepe. O se cannula e mafai ona tumau mo ni nai aso ae e mafai foi ona manaʻomia ona sui i nai itula uma.

 

Siata Centile
Kalafi o lo'o fa'aalia ai tulaga masani o fua o le tino i tausaga eseese.

 

Sua ole cerebrospinal (CSF)
Suavai e gaosia i totonu o potu o le fai'ai e tafe i lalo ma faataamilo i le uaea. Afai e fa'alavelaveina lea tafega, o le fa'agasologa e aveese ai le sua e fa'aletonu ma fa'atupula'ia ai le mamafa ma fa'ateteleina potu i totonu o le fai'ai, ma o'o atu ai i le hydrocephalus.

 

Fa'amama fatafata
Na ui atu se paipa i le puipui o le fatafata e tafe ese ai le ea o lo'o tafe mai le mama.

 

Fa'ama'i mama tumau (CLD)
O le faaletonu lea o le mama atonu na tupu ona ua leva ona i ai le pepe i luga o le ventilator. A tupu lenei mea, e manaʻomia e le pepe le tele o le okesene ma e ono faigata ona manava, e ono umi se taimi e faʻaleleia ai. O fa'ama'i fa'ama'i umi e ta'ua o le bronchi pulmonary dysplasia (BPD).

 

Tausaga fa'asologa
Tausaga o se pepe mai le aso fanau moni.

 

Fa'alili fa'amalulu
E fa'aoga se fa'amalū fa'amalulu mo se tulaga fa'apitoa e mana'omia ai le fa'amalo o le fai'ai e puipuia ai le fa'aleagaina o le fai'ai.

 

Fa'asa'o tausaga
Ole tausaga ole pepe e le'i o'o ile matua pe ana fanau ile aso e tatau ai.

 

CPAP (fa'aauau pea le lelei o le ea)
O se ituaiga o togafitiga e fa'aaogaina e fesoasoani ai i le manava o le pepe ma fa'aitiitia le numera o osofa'iga apnoeic. I le fa'aaogaina o se masini CPAP, e fa'alautele ai le māmā e ala i le fa'aogaina o sina omiga la'ititi e ala i tama'i la'au i totonu o le isu po'o se tama'i matapulepule i luga o le isu. I nisi tulaga o se pepe e le'i o'o i le matua atonu o lo'o i luga ma tape le CPAP mo ni nai vaiaso.

 

CT scanner
Ole ituaiga fa'apitoa ole masini X-ray e sili atu ona auiliili nai lo le X-ray masani. E masani ona faʻaaogaina e vaʻai auiliili ai vaega o le faiʻai.

 

Cyanosis
Fa'aitiitia le maualuga ole okesene ile toto e fa'apupulaina ai le pa'u, laugutu ma fao.

 

D

Tausiga tau atina'e
O le tausiga o le tuputupu a'e e fa'atatau i le fa'asa'olotoina o le si'osi'omaga o le pepe mai le fa'alavelave. E faia lenei mea i le tele o auala: faʻaitiitia le aofaʻi o le malamalama ma le pisa o loʻo faʻaalia i le pepe; i nisi tulaga e ufiufi ai le incubator i se laupepa poʻo se ufiufi faʻapitoa; faia ose 'moega' e fa'asusu ai se pepe, lea e sili atu ai le to'a ma le saogalemu; fa'aitiitia le fa'alavelave i le pepe; massage pepe; auai matua i le tausiga o le la pepe i le iunite – fa'ata'ita'iga Kangaroo Care.

 

Foa'i susu ole susu (DBM)  

Suasusu foa'i e se tina mo le fa'aoga pe a mana'omia e le pepe le susu o le susu ae e le'i fa'amautu le sapalai a lona tina

 

Dysmorphic
E fa'aoga lea upu pe a va'ai e foma'i ma tausima'i ni vaega o le pepe atonu e le masani ai. I le tele o tulaga, peitaʻi, o foliga e foliga mai e masani ma e leai se popolega. Afai ei ai se faʻafitauli, o le a faia le tele o suʻega ma, pe a manaʻomia, e ono talosagaina isi fomaʻi e vaʻai i lau pepe ma tuʻuina atu se manatu.

 

Su'e
Pe a pasi atu le vai po'o le toto i totonu o se vein po'o se alatoto e fa'aaoga ai se nila po'o se paipa palasitika.

 

E

ECG (electrocardiogram)
Kalafi o lo'o fa'aalia ai le gaioioiga eletise a le fatu.

 

EEG (electroencephalogram)
Kalafi o lo'o fa'aalia ai le gaioioiga eletise a le fai'ai.

 

ECMO (extracorporeal membrane oxygenation)
O lenei masini e tuʻuina atu le toto okesene mai fafo o le tino. E fa'aaogaina pe a le aoga le togafitiga i pepe e iai fa'afitauli o le fatu ma le mama.

 

Electrolytes
O mea taua i totonu o le tino, pe a faʻamavaeina, e maua ai ni vaifofo e mafai ona faʻatautaia le eletise (faʻataʻitaʻiga masima laulau, sodium chloride poʻo le potassium chloride).

 

Fa'apa'au fa'a'au'au (ET Tube)
Fa'apa'u palasitika vaivai fa'aofi i totonu o le gutu po'o le isu i le paipa (trachea), lea e fa'apipi'i i se masini e fa'afefe ai le manava. O nisi taimi e ta'ua ai o le 'au fau'u'u e tagata fa'asusu.

 

Fetufaaiga tuiina
Suia le toto o le pepe i le toto mai se tagata matua foa'i.

 

Suasusu fa'asusu (EBM)
O le fa'asusuina o le susu o lona uiga o le fa'aogaina o se pamu, lima po'o mea uma e lua e maua mai ai le susu mai susu o le tina. E mafai ona teu le susu i totonu o le pusaaisa pe avatu sa'o i le pepe.

 

E matua maualalo le mamafa fanau
Se pepe na fanau mai e itiiti ifo i le 1000g le mamafa.

 

Extubate
Ave'ese le paipa fa'au'u (silasila i luga) mai le paipa.

 

F

Fontanelle
O mea vaivai i luga o le ulu o le pepe e mou atu i le 18 masina a'o tutupu fa'atasi ponaivi.

 

G

Mataitu kasa ma kasa
Va'ai i le 'Blood gases' ma le 'Blood gas monitor'.

 

Tausaga maitaga
O le aofa'i o vaiaso na i ai le pepe i totonu o le manava e ta'ua o le ma'itaga. O le pepe ua leva o se tasi e fanau pe a uma le 37 vaiaso atoa i totonu o le manava ae lei oo i le 42 vaiaso. Afai na fanau mai i luma o le 37 vaiaso, o lona uiga o le pepe e vave poʻo le taimi muamua. Ina ia su'esu'e le aso fa'amoemoe e fanau ai lau pepe, faitau mai le aso muamua o lou manava mulimuli ma fa'aopoopo i le 40 vaiaso.

 

Mata'itu le kulukose
Ole masini lea e mafai ona fua le aofa'i ole kulukose (suka) ile toto.

 

O'i
Le pisapisao e faia e se pepe e faigata ona manava.

 

H

Hemoglobin
E ave le okesene ile tino. O lo'o iai i totonu ole toto mumu.

 

Pusa ulu
Pusa palasitika tu'u i luga o le ulu o le pepe ina ia fa'ataga sa'o le fa'ao'oina o le okesene.

 

Li'o o le ulu
Fua o le mamao aupito maualuga ile ulu ole pepe.

 

Talita vevela
O le atigi palasitika manino e tuu i luga o le pepe e puipuia ai le vevela.

 

Fa'aoso fa'aoso fa'avevela maualuga
O se ituaiga e matua'i 'ese'ese lava e mafai ona fa'aogaina e ta'ua ole 'high frequency oscillator'. A'o le tele o ventilator e mafai ona e va'aia le oso a'e ma le pa'u o le fatafata o le pepe i le saosaoa o le mānava ua uma ona fa'atulaga, o le oscillator e fa'aoga vave le 600-1200 i le minute, ona tetete ai lea o le fatafata o le pepe. Atonu e foliga fa'apopoleina, ae o lenei ituaiga ea e aoga tele mo nisi o tulaga mama e ono maua e pepe.

 

Susū
Ina ia puipuia pepe e le'i o'o i matua le tele o vai e alu atu i o latou pa'u, e masani ona fa'asusu i latou i totonu o incubators mafanafana ma susu. E fa'aopoopo fo'i le susū (vai) i kasa o lo'o mānavaina e le pepe e ala i le fa'avevela.

 

Fa'ama'i fa'ama'i o le hyaline (HMD)
O se fa'afitauli o le mānava lea e matele ina pa'u ai le māmā nai lo le fa'atumuina i le ea. E ta'ua foi lea o le ma'i tigaina o le manava (RDS).

 

Hydrocephalus
Pe a tele naua le sua 'cerebrospinal' e fa'aputu i totonu o potu o le fai'ai. O le fa'ateleina o le mamafa i totonu o le fai'ai e ono mafua ai le fa'atele vave o le ulu.

 

Hypocalcaemia
O se maualuga maualalo ifo nai lo le masani o le calcium toto.

 

Ma'i suka
E le masani ai le maualalo o le kulukose o le toto.

 

Ma'alili
Pe a pa'ū le vevela o le tino i lalo ole 35.5°C (95°F).

 

Hypoxia
E le masani ai le maualalo o le okesene i aano o le tino.

 

I

Incubator
O le incubator o se moega vevela e ufiufi i se pusa palasitika manino e mafai ai ona faʻamafanafana le pepe e aunoa ma ni lavalava ina ia mafai ona mataʻituina lelei. E mafai ona tu'u le okesene fa'aopoopo i totonu o le incubator pe a mana'omia. Ole maualuga ole okesene e mafai ona va'aia lelei ma mata'ituina.

 

Ufiufi incubator
Ole ufi fa'apitoa lea e fa'apipi'i ile incubator e puipui ai le pepe mai le malamalama ma le pisa.

 

pamu tui
O le pamu tui e pei o se tui e maua ai vai, vailaʻau poʻo meaʻai saʻo i totonu o le toto. O nei mea e mafai ona tuʻuina atu i se taimi faʻatulagaina.

 

Fa'asa'o Fa'atonu Fa'asa'o (IMV)
O le taimi lea e fesoasoani ai se pepe meamea e manava e se ventilator, ae mafai lava ona manava fa'afuase'i.

 

Fa'asa'o Fa'asa'o Fa'asa'o (IPPV)
Ose auala e fesoasoani ai ile manava fa'ainisinia.

 

Fa'atotoa toto (IVH)
Ose fa'afitauli lea e a'afia ai pepe e fananau mai a'o le'i o'o i le taimi o lo'o i ai le toto i totonu o le ventricle o le fai'ai. O le IVH e mafai ona ogaoga ae i le tele o tulaga e le mafua ai ni faʻafitauli umi. IVH e fa'avasegaina 1-4, e tusa ai ma lo latou lapopo'a, ma e iloa i se su'esu'ega ultrasound. O le toto o le Vasega 1 e masani lava i pepe e le'i matutua ma e leai ni a'afiaga mo se taimi umi. Vasega 4 toto (sili ona ogaoga) e aofia ai le tafe toto i totonu o le faiʻai lava ia ma e ono i ai ni taunuuga mo le tuputupu aʻe o le pepe i le lumanaʻi.

 

Laina i totonu (IV).
O laina IV o paipa lelei ia e tu'u i nisi taimi i totonu o le va'a toto - e masani lava i le lima, vae, lima po'o le vae - ina ia tu'u sa'o ai le vai po'o vaila'au.

 

Mea'ai i totonu o le toto (IV).
O se auala e tu'u sa'o atu ai mea'ai uma e sili ona taua i totonu o le toto e ala i le fa'aogaina o se laina ogatotonu po'o se paipa palasitika i totonu o se vein peripheral.

 

J

Jaundice
Samasama o le pa'u/pa'epa'e o mata ona o le si'itia o le maualuga ole bilirubin ile toto. E taatele i pepe ma e mafua ona o le malepelepe masani o sela mumu o le pepe. Peita'i, e mafai ona mata'utia tulaga maualuga ma e ono mana'omia le phototherapy (fa'apupulaina le moli lanumoana i le pa'u o le pepe).

 

Fafaga Jejunal
Faʻafeiloaʻi susu, faʻaaoga se faʻagogo vaivai faʻapitoa, tuusao i totonu o le jejunum (vaega o le tootoo laiti).

 

L

laina umi
O le laina lea e pasi i totonu o se vein i le lima, vae poʻo le ulu, ma le pito o le laina e taoto latalata i le fatu. O laina nei e fa'aoga e fafaga sa'o ai le pepe i totonu o se vein pe a tuai le amataga o le susu.

 

Mamafa Fanau maualalo (LBW)
O pepe e manatu e maualalo le mamafa o le fanau mai pe afai e itiiti ifo i le 2500g, matua maualalo le mamafa o le fanau mai (VLBW) pe afai e itiiti ifo i le 1500g ma e matua maualalo le mamafa fanau pe afai e itiiti ifo i le 1000g.

 

Lumbar Puncture (LP) poʻo Lumbar tap
Afai e iai se faʻamaoniga o se faʻamaʻi ogaoga, atonu e manaʻo fomaʻi e ave se faʻataʻitaʻiga o le sua o loʻo siomia ai le vaʻa. O lenei vai e tafe mai i lalo mai le faiʻai, o lea o le suʻesuʻeina e tatau ona faʻaalia pe o iai le faʻamaʻi i lenei vaega taua o le neura. E fa'aaoga se nila la'ititi, ma o le a tu'u e le foma'i lea mea i le va o ponaivi e lua e maualalo i tua o le pepe. E ui o le tele o neura taua e tafe i totonu o le tui, e le afaina ona o nei neura e maualuga atu nai lo le maualuga o loʻo tuʻuina ai lenei nila. E masani ona fa'aogaina se vai fa'amama i le lotoifale
e fa'aitiitia ai so'o se fa'alavelave mo le pepe.

 

M

Meconium
O mea lanu meamata pogisa e fa'aputu i totonu o le faiga o mea'ai a le pepe a'o le'i fanau mai. E masani ona amata ona fe'avea'i ile manava ile 24 itula talu ona fanau mai.

 

Meconium mana'oga
O se pepe e mafatia a o leʻi fanau mai e mafai ona pasi le meconium (le mea lanu meamata uliuli o loʻo faʻamatalaina i luga) aʻo iai o ia i totonu o le manava. Afai e manavaina e le pepe le sua o lo'o 'opeopea ai', o le mea pipi'i e poloka ai se vaega o le ea, ma mafua ai ona faigata ona manava i le taimi e fanau mai ai le pepe.

 

Morphine
O lenei vailaʻau e faʻaaogaina e faʻaitiitia ai le faʻalavelave ma le atuatuvale e ono oʻo i pepe mai nisi o togafitiga talafeagai e faia. E mafai ona fa'aitiitia ai a latou lava manava, ma e masani lava ona fa'aitiitia pe taofi pe a aveese se pepe mai le ventilator. Afai ua umi se taimi e mana'omia ai e se pepe, e ono tete'e pe a taofi, ona o a'afiaga o le to'esea o fualaau.

 

MRI su'ega
Ole fa'ateleina ole numera ole pepe fou ua maua avanoa ile su'ega MRI. O nei mea e mafai ona maua ai ata aoga tele o totoga i totonu o le pepe e aunoa ma le afaina ai o ia. Afai o lau pepe e fai se MRI, o le a tuʻuina o ia i totonu o se pusa faʻapitoa e puipuia ai o ia ma mafanafana aʻo i totonu o le masini siaki. O ata MRI e matua aoga tele mo le suʻesuʻeina o le tele o soʻo se faiʻai faʻaleagaina ma tuʻuina atu faʻamatalaga aoga i le auala e matua ai le faiʻai. I le tele o falemaʻi, o le MRI iunite e mamao mai le vaega o pepe pepe, o lea e ono manaʻomia ai le pepe i se tulaga mautu ina ia mafai ai lenei suʻesuʻega.

 

N

Nasal cannula
Laititi faagaau e fa'aaoga e avatu ai le okesene ile pepe.

 

Fafaga fa'asusu (NG fafaga)
Fafaga e fa'aaoga se fa'aau lelei ma vaivai (nasogastric tube) e ui atu ile isu po'o le gutu ile manava.

 

Fa'apa'u nasogastric
Ose fa'agaau palasitika umi, manifinifi, malu e pasi atu ile isu ole pepe ile manava. O le paipa lea e fa'aaoga e avatu ai le susu i le pepe se'ia lava lona malosi e ave ai le susu mai le susu po'o se fagu. O nisi taimi e ui atu le paipa i le gutu ma totonu o le manava.

 

pepe fou
O vaiaso muamua e fa o le olaga o se pepe (e oo atu i le 28 aso).

 

Necrotising enterocolitis (NEC)
E tupu lea mea pe a fula pe fula se vaega o le puipui o le inumaga ona o le faaleagaina o le alavaa. E masani ona fesoʻotaʻi ma se vaitau ua faʻaitiitia ai le tafe toto i le puipui o le gutu. Atonu e fulafula le manava, ma alu atu le toto i totonu o le manava. E ulu le ea i le puipui o le vaega o mea'ai. O nisi taimi, e ui lava e seasea, o le pu e mafai ona fausia ai se faʻalavelave i le puipui o le gutu ma manaʻomia se taotoga.

 

NICU
Vaega o tausiga tigaina pepe pepe.

 

Nitric oxide
O lenei mea e masani ona gaosia i totonu o le tino e malolo ai aʻa toto ma faʻaleleia atili ai le tafe toto i vaega uma o le tino. Pe a tumau le vaiti o alatoto i mama, o nisi taimi e tuʻuina atu le nitric oxide i le ea manava ma le okesene e faʻanofo ai ma faʻataga ai le tafe toto i mama.

 

NNU
Vaega o pepe fou.

 

O

Edema
Fufula e mafua ona o le tele o le sua i totonu ole aano o lo'o i lalo ole pa'u.

 

Tatala moega
O le taimi lava e mafai ai e le pepe ona faʻatonutonu lona lava tino vevela, e mafai ona faʻafeiloaʻi mai le incubator i totonu o se moega matala (se moega e leai se taualuga).

 

Fa'apa'au fa'a'au'au (OGT)

Sa ui atu se paipa lelei ile gutu ma totonu ole manava. E fa'aaogaina e avatu ai le susu i le pepe.

 

Oscillator
Ole oscillator ole maualuga ole masini mānava (ventilator) e fa'ao'o vave manava ile mamafa maualalo ile mama o le pepe. E mafai ona fa'aitiitia le aofa'i o le fa'aleagaina o mama ma'ale'ale o le pepe pe a fa'atusatusa i le fa'afanua masani.

 

Saturation o le okesene
E fua lea i le fuaina o le piniki o le toto a'o tafe atu i le lima po'o le vae o le pepe. O le pa'ū i le toto o le pepe o le okesene e mafai ona vave iloa o se vaega o le 'desaturation' (desats) ma o le faʻailo e faʻailoa ai le tausimaʻi a le pepe pe a tupu. Afai e fealua'i solo le pepe, e mafai ona fa'alavelave i le fuaina o le okesene ma mafua ai ona maualalo le maualuga o le fua.

 

P

Mea'ai faamatua
O le fa'agasologa lea o le tu'uina sa'o o mea'ai i totonu o le toto. E masani ona taʻua o le TPN poʻo le aofaʻi o meaʻai a matua. O vaifofo e iai suka, polotini, ga'o ma vaitamini - o mea uma e mana'omia e le pepe e tuputupu a'e ai. O vaifofo fafaga fa'amatua e masani ona tu'uina atu i se laina tutotonu, e ta'ua fo'i ole laina umi.

 

Patent ductus arteriosus (PDA)
O le fa'afitauli sili ona taatele mo pepe e le'i o'o i le matua o le fa'aauau pea ona matala o se va'a la'ititi i le va o va'a o lo'o sapalai atu i mama le toto ma va'a sapalai toto i le tino. E taʻua e fomaʻi lenei patent ductus arteriosus

 

PEEP (omiga fa'ai'uga lelei)
Fa'aaoga le mamafa ile manava ile manava. E fesoasoani lea e puipuia ai le mama mai le pa'u'u a'o iai le pepe i luga o le ventilator.

 

Manava faavaitaimi
Pe a malolo e oo atu ile 10 sekone e fai ile manava ole pepe.

 

Leukomalacia Periventricular (PVL)
Afai o vaega o le faiʻai o loʻo tupu aʻe ua le maua le okesene ma le tafe toto mo se taimi umi, e ono mate sela o le faiʻai ma suia i sua sua. E mafai ona iloa i su'esu'ega ultrasound ole fai'ai ole pepe. Fa'alagolago ile eria ua a'afia, ole PVL e ono fa'ailoa mai ai fa'afitauli tau atina'e ile lumana'i.

 

Ta'amilosaga fetal faifaipea
A'o le'i fanau mai, e vaapiapi alātoto o le māmā. Afai e le malolo ala toto pe a uma ona fanau mai, e faaitiitia le tafe toto i mama. O le okesene, ma o nisi taimi o vailaʻau, e tuʻuina atu e tatala ai vaʻa vaapiapi.

 

pH
E fa'atatau i le acidity (maualalo le tau) po'o le alkalinity (si'i le tau) o le toto. Ole tau e latalata ile 7.4 e masani ile toto toto.

 

Phototherapy
Fa'aaogā le moli lanumoana (e le o le ultraviolet) e fa'aitiitia ai le maualuga o le bilirubin (va'ai fo'i i le 'Jaundice').

 

Physiotherapy
Fa'amalositino fa'apitoa e fa'aleleia pe fa'amama fa'afitauli fa'aletino.

 

Pneumothorax
Pe a iai le ea i le va o le mama ma le puipui o le fatafata pe afai o le mama ua tafe le ea.

 

Posset
Pe a feanu i luga e le pepe sina susu itiiti pe a uma ona fafaga.

 

Ma'i ma'i fa'ama'i
E tupu lenei mea i le tusa ma le tasi mai le 14 maitaga ma mafua ai le tusa ma le tasi vaetolu o pepe fananau mai. E ono mata'utia, aemaise pe a vave ona tupu. O auga autu o le ulu ulu ma le fulafula o vae, lea e fesootaʻi ma le toto maualuga. E ui e mafai ona fesoasoani le moega-malolo, ae na o le pau lava le auala e taofia ai le ma'i o le ma'i o le ma'i o le vave fanauina o le pepe.

 

Pepe e le'i fanau
O se pepe e fanau a o lei atoa le 37 vaiaso atoa i totonu o le manava e vave.

 

Pulse oximeter
Ua ta'ua foi o se mata'itusi saturation. E fa'aoga lea e mata'itu ai le tele o le okesene i le toto o le pepe. E ma'ale'ale ma e masani ona fa'alogoina se fa'ailo e ui lava o lo'o manuia le pepe. E galue e ala i le susulu o le moli mumu i le lima poʻo le vae. Mai le tele o le malamalama e mitiia, e mafai ona faʻamautu le maualuga o le okesene.

 

R

Ma'i fa'alavelave manava (RDS)
O le RDS ose fa'afitauli ile manava e mafai ona tupu a'e pepe e le'i afuafua. E tupu ona o le le lava o le surfactant i totonu o mama. E foliga mai e manava vave le pepe (tachypnoea) ma e foliga mai e susu le fatafata pe a manava le pepe. E masani ona manaʻomia le okesene ma e ono manaʻomia e le pepe le fesoasoani ile manava (faʻaaogaina o le ea ma le CPAP). O le RDS e ta'ua i nisi taimi o le 'hyaline membrane disease'.

 

Toe fa'aolaina
O le mea lea e toe fa'aola mai le oti po'o le le iloa e ala i le tu'uina atu o auala fesoasoani muamua.

 

Retinopathy o le vaveao (ROP)
Fa'aleagaina le vaega o le retina o le mata e maaleale i le malamalama. E masani ona feso'ota'i ma le aofa'i o le okesene i totonu o le toto e o'o atu i le retina ma fa'ateleina i pepe e le'i matutua (itiiti ifo i le 28 vaiaso). O nei pepe e masani ona siaki mo le retinopathy o le vave o le matua.

 

RSV (respiratory syncytial virus)
O lenei siama e mafua ai auga pei o le malulu ma aafia ai se vaega tele o pepe uma. O le RSV e mafai ona mafua ai le faigata ona manava pe a afaina le mama. Afai na fanau vave lau pepe, e faigofie ona maua i fa'ama'i mama pe na fanau mai fo'i ma se fa'afitauli o le fatu, e mafai ona sili atu lona fa'atupuina i le ma'i tigaina pe a a'afia i le RSV. E ono tu'iina pepe e matua'i tu'inanauga e fai ma puipuiga.

 

S

Mata'itu'i
Va'ai 'Pulse oximeter'.

 

Su'ega
O le masini su'esu'e o lo'o fa'aaogaina e taitutusa ma le masini e su'esu'e ai tina a'o maitaga. Ole su'ega sili ona taatele ole ulu. E faia lea i se tama'i su'esu'e i le vaipuna (le vaega vaivai i luga o le ulu o le pepe). E tele mafua'aga e fai ai su'esu'ega, ae e masani lava ole siaki ole pepe e le'i afuafua, ona e ono tafetotoi ile fai'ai. O isi vaega o le tino e ono mana'omia le su'eina o le manava po'o le fatu. O le su'esu'eina o le fatu e masani ona ta'ua o le echocardiograph, faapuupuuina i le 'echo'.

 

SCBU
Vaega o pepe tausi fa'apitoa.

 

Laiti mo le matua o le maitaga (SGA)
Ose pepe e la'ititi lona mamafa na fanau mai nai lo le 90% o pepe e tutusa le matua o le ma'itaga.

 

Su'esu'ega moe
Ole su'ega lea e fai ile pepe ua leva ona inu ile okesene ma e masani ona faia ise taimi puupuu a'o le'i alu le pepe ile fale. O le su'ega e fa'amautu ai pe mafai e le pepe ona fa'atumauina lona maualuga o le okesene i se tulaga saogalemu. Afai e alu le pepe ile fale ile okesene, ona fa'aoga lea ole su'ega e seti ai le aofa'i ole okesene e mana'omia e le pepe. E masani lava ona faia le su'esu'ega mo le moe i se vaitaimi e 12 itula ma e tatau ona aofia ai se vaitaimi e moe filemu ai le pepe, ona o le taimi lea e maualalo ai le maualuga o le okesene o le tino.

 

Steroids
Steroids (po'o corticosteriods) o lo'o tu'uina atu i tina i tina e foliga mai e vave fanau mai. O le fualaau faasaina e sopoia le placenta ma mafua ai ona matua mama o le pepe mo le manava. I pepe e maua i le gasegase tumau o le mama, atonu e faigata i le pepe ona sau mai le masini e fa'aoga ai le manava. E mafai ona tu'uina atu ni tui maualalo ole vaila'au e fa'aitiitia ai so'o se mumu ile mama. O vasega fa'asolosolo o vaila'au fa'ama'i ua masani ona 'alofia ona o lo'o i ai le atugaluga e ono a'afia ai nisi o fa'afitauli o le tuputupu a'e o lo'o tutupu mulimuli ane i nisi o olaga o nei pepe.

 

Surfactant
O se fa'afefiloi o vaila'au e puipuia ai le mama mai le pa'u'u pe a manava le pepe. O le gaosiga ole surfactant ile mama e amata ile pe a ma le 24 vaiaso ae e le'i lelei lona atina'e a'o le'i 36 vaiaso le maitaga. E mafai ona avea lea ma mafuaʻaga o le manava faʻalavelave faʻafuaseʻi (RDS - vaʻai i luga). E mafai ona tu'uina atu le surfactant sui e pei o se vai i totonu o māmā o le pepe e le'i o'o i le matua.

 

Avetaavale tui
E fa'aaogaina le aveta'avale tui e fa'agasolo malie ma fa'aauau le tu'uina atu o ni vai laiti (fa'atasi pe leai ni vaila'au) i gasegase.

 

T

Tachycardia
Saosaoa le tata o le fatu.

 

Tachypnoea
Saosaoa le mānava.

 

Su'ega pa'u vevela
O se tama'i masini lea e tu'u i luga o le pa'u e fua ai le vevela o le pepe.

 

Aofa'i mea'ai a matua (TPN)
Va'ai i le 'Parental Nutrition'.

 

Mata'itu'i va'ai
Ole masini mata'itu lea e tu'u ile pa'u e fua ai le maualuga ole okesene ile toto.

Incubators felauaiga
Ole incubator fa'apitoa lea e fa'aoga pe a mana'omia le siiina o le pepe ile isi falema'i.

 

Fafaga faagaau
O le fafagaina o le paipa o le taimi lea e fafaga ai le pepe e ala i se tama'i paipa lelei e alu sa'o mai le isu po'o le gutu i totonu o le manava. E masani ona fa'aaogaina pe a ma'i tigaina se pepe ma ua le mafai ona fafaga fa'alenatura.

 

U

Su'ega ole Ultrasound
Va'ai 'Scans' i luga.

 

Fa'amama fa'amama
O se paipa palasitika ua fa'aofi i totonu o se tasi o alatoto e lua. E fa'aaogaina e su'e ai su'ega toto o le a su'esu'eina. O nisi catheters ei ai se masini faʻapitoa e mataʻituina le aofaʻi o le okesene o loʻo i totonu o le toto.

 

V

Savili
O le ea o se lagolago fa'ainisinia ma le mānava, ina ia mafai e le pepe ona maua le maualuga masani o le okesene ma le carbon dioxide i totonu o lona toto pe a le mafai ona ausia mo ia lava.

 

mamafa tele fanau fanau (VLBW)
O se pepe na fanau mai e itiiti ifo i le 1500g.

 

Mataitu faailoga taua
Ole mata'itu lea e fua ai fa'ailoga taua, e pei ole toto maualuga, fatu fatu ma le maualuga ole okesene.

 

Vitamini K
O se vaitamini fa'anatura e taua mo le fa'atupu toto. O pepe faatoa fananau mai e masani ona le lava le vaitamini K ma o lea e tuuina atu ai e taofia ai i latou mai le tulai mai o le ma'i toto.

Faafesootai matou

EMNODN identifier 2.png
  • Instagram
  • Facebook
  • X
  • YouTube

Fa'asoa ile Family Matters Newsletter

Fa'afetai mo le tu'uina mai!

© 2021 East Midlands Neonatal Operational Delivery Network

bottom of page